GİRİŞ:

epremlerden Ders Almak: Bilgi Hayat Kurtarır

Son birkaç aydır derslerimizde, Türkiye'de veya dünyanın farklı bölgelerinde yaşanan depremler üzerinden önemli bilgiler edindik. Bu bilgiler, sadece anlamak için değil, bir doğal afette hayatta kalmak için atmamız gereken adımları öğrenmek adına da çok değerliydi.

Bilgi, Uygulanmadıkça Yetersiz Kalır

Ne kadar çok şey bilirsek bilelim, bu bilgileri uygulamaya geçirmedikçe sonuç alamayız.
Bazen bize önemsiz gibi gelen küçük bir önlem bile büyük farklar yaratabilir.
Örneğin, yatağımızın altına bir acil durum çantası koymak… küçük bir detay gibi görünür ama hayat kurtarabilir.

Doğal Afetlerle Mücadelede Bilinçli Olmak Şarttır

Bu yazıda sizinle doğal afetlerle nasıl başa çıkabileceğimizi ve bu süreçte hangi adımların neden önemli olduğunu paylaşmak istiyorum. Çünkü hazırlıklı olmak sadece bireysel değil, toplumsal bir sorumluluktur.

Acı Bir Örnek: 2004 Aceh Depremi ve Tsunamisi

Hepimizin hatırladığı gibi, 26 Aralık 2004 tarihinde Endonezya'nın Aceh şehri, saat 07:58:53'te (Batı Endonezya saatiyle) 9.1–9.3 büyüklüğünde bir depremle sarsıldı (Bkz. Resim 1).

Bu korkunç depremin ardından gelen tsunami, binlerce insanın hayatını kaybetmesine, evsiz kalmasına ve büyük bir felaketin yaşanmasına neden oldu (Bkz. Resim 2).

Bu olay, sadece fiziksel değil, toplumsal ve duygusal anlamda da derin yaralar bıraktı.

Unutmayalım: Her Bilgi Bir Gün Hayat Kurtarabilir

Depremler hayatın kaçınılmaz gerçeklerinden biri olabilir ama bilgi, farkındalık ve hazırlık ile hayatta kalma şansımızı önemli ölçüde artırabiliriz.
Bu yüzden:

Bilgiye açık olmalı,
Bilinçli davranmalı,
Edindiğimiz bilgileri hayata geçirmeliyiz.

Afetlere Hazırlık: Bilinçli Ol, Hazırlıklı Ol!

fetlere Hazırlık: Bilinçli Ol, Hazırlıklı Ol!

Bir afetle karşılaştığımızda hayatta kalmak ve etkilerini en aza indirmek için hazırlıklı olmak şart.
Bunun ilk adımı ise şudur:
“Nelere ihtiyacımız olduğunu öğrenmeli ve afetle baş etme kapasitemizi artırmalıyız.”

Eğitim ve Farkındalık Hayat Kurtarır

Afetlere karşı eğitim almak ve farkındalık yaratmak, koruyucu önlemlerin temelidir.
Bu sayede:

Afet öncesi ve sonrası neler yapmamız gerektiğini biliriz,
Afet sırasında panik yapmadan doğru adımları atabiliriz,
Hayat kurtaracak planlara sahip oluruz.

Afetlere Karşı Birlikte Güçlüyüz

Toplumun birlikte hareket etmesi, afet zamanlarında etkili müdahale için kritik öneme sahiptir.

Dayanışma,
Karşılıklı yardım,
Komşuluk ilişkileri gibi değerler afet sürecinde gücümüzü artırır.

Kimler Sorumlu? Herkes!

Afetlerle başa çıkmada görev sadece bireyde değil:

Belediyeler,
Valilik ve devlet kurumları,
Özel sektör,
Sivil toplum kuruluşları (GNO),
Uluslararası destek sağlayan kurumlar
hepsi bu sürecin birer parçasıdır.

Afet Yönetim Planı Şarttır

Afetler, düşük, orta ve yüksek düzeyde etkilere sahip olabilir (Bkz. Resim 3).
Bu yüzden:

Önceden hazırlanmış afet yönetim planları,
Risk analizleri,
Gereken önlemlerin belirlenmesi çok önemlidir.

Afetlerin Etkilerini Azaltmak Mümkün

Unutmayalım:
Afetler kaçınılmaz olabilir ama zararları önlenebilir.

Eğitim, farkındalık ve iş birliği sayesinde:

Afetlere daha dirençli bir toplum olabiliriz.
Bireyden kuruma herkes bu sorumluluğun bir parçası olmalıdır.
En önemlisi, bu farkındalık sürdürülebilir olmalıdır.

Deprem Sırasında Ne Yapmalı?

eprem Sırasında Güvende Kalmak İçin Ne Yapmalı?

Deprem sırasında hayatta kalmanın ilk adımı, önceden bir plan yapmaktır.
Bunun için:

Binalarda güvenli yerleri önceden belirlemek,
“Çök, Kapan, Tutun” tekniğini öğrenmek ve uygulamak (Bkz. Resim 4) çok önemlidir.

Ancak, deprem gece ya da uyku sırasında meydana gelirse, bu teknikleri uygulamak her zaman kolay olmayabilir.
Nitekim 6 Şubat 2023’teki M7.7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş depremi sabaha karşı 04:17'de gerçekleşmişti.

Deprem Anında Ne Yapmalı?

“Çök, Kapan, Tutun”,

Yere düşmek,
Sağlam bir eşyanın altına sığınmak,
Ve sarsıntı geçene kadar o pozisyonda kalmak anlamına gelir.

Erken Uyarı Sistemleri ve Mobil Uygulamalar

Deprem meydana geldiğinde, sismik sensörler verileri erken uyarı merkezine iletir.

Bu nedenle, telefonlarımızda bazı temel uygulamalar mutlaka yüklü olmalıdır.

Endonezya’dan örnekle bazı etkili uygulamalar şunlardır:

BMKG Bilgi Uygulaması
Zello (Walkie Talkie) Uygulaması
Google Maps
First Aid (İlk Yardım) Uygulaması
InaRisk Afet Risk Uygulaması
Afet Uyarı Sistemleri (Bkz. Resim 5)

Depreme Karşı Ekstra Önlemler Alın

Sadece uygulamalarla yetinmeyin, evinizde ve yaşam alanınızda da güvenlik önlemleri alın:

Düşebilecek nesneleri sabitleyin,
Binalarınızın sismik dayanıklılığını kontrol ettirin,
Gerekirse yapısal güçlendirme veya sismik izolasyon sistemleri gibi çözümler uygulayın.

Acil Durum Planınız Var mı?

Acil Durumda Ne Yapacağınızı Bilin!

Deprem sonrası müdahale planı geliştirmek, hazırlığın en önemli adımlarından biridir. Bu plan, sadece bir afet çantasının hazırlanmasını değil, aynı zamanda kurtarma ekipleriyle nasıl iletişim kurulacağı, güvenli alanların belirlenmesi, ve aile bireyleriyle buluşma noktalarının kararlaştırılması gibi birçok konuyu kapsar.

Afete Hazırlık İçin Bilgi Edinin

Afete hazırlık adımlarını öğrenmenin bir yolu da "Metin Yoluyla Öğrenme" yöntemidir.

Hazırlık sürecinde, sadece deprem değil, yangın gibi diğer acil durumlarda da nasıl davranmanız gerektiğini öğrenmelisiniz. Bu konuda:

Kızılhaç / Kızılay
AFAD / FEMA gibi kuruluşların verdiği eğitimler ve bilgilendirme kaynakları size yardımcı olabilir.

Çevrenizi Tanıyın, Yardımlaşma Ağı Kurun

Mahallenizde kimler var? Kimler yardıma ihtiyaç duyar, kimler yardım edebilir?

Acil bir durumda destek alabileceğiniz komşularınızı önceden belirlemek ve listelemek hayati önem taşır.

Ayrıca, bölgenizdeki:

Toplum Acil Durum Müdahale Ekipleri
Mahalle Afet Gönüllüleri (MAG)

gibi oluşumları tanımak, onlarla iş birliği yaparak daha etkili bir müdahale süreci sağlar.

(Bkz. Resim 6)

Evde Güvenliği Sağlayın

Evinizi gerekli araç-gereçlerle donatarak hem kendinizi hem de ailenizi koruma altına alabilirsiniz.

Gerekli güvenlik önlemlerini alarak,
Acil durumlar için hazırlıklı olarak,
Dışarı çıkamadığınızda bile evde güvende kalabilirsiniz.

Afet Çantası Hayat Kurtarır

u riski, gerekli önlemleri alarak ve etkisini en aza indirecek şekilde depreme hazırlanarak yönetmek çok önemlidir. Depreme hazırlanmanın etkili yollarından biri de bir "Afet Ev Gereçleri / Konaklama Seti"ni önceden hazır bulundurmaktır.

Bu çantada neler olmalı?

Bu çanta, kişisel ihtiyaçlarınıza uygun şu malzemeleri içermelidir:

İlaçlar
Gözlükler
Giysiler
Ayakkabılar
Banyo malzemeleri
Diğer özel ihtiyaçlar

Bu kişisel malzemelere ek olarak, herkesin aşağıdaki temel malzemeleri de mutlaka çantasında bulundurması gerekir:

Su
Dayanıklı gıdalar
İlk yardım seti
El feneri
Radyo (tercihen pille veya elle çevirmeli)
Yedek piller
Cep telefonu şarjı için güneş enerjili ya da elde çevirmeli şarj cihazı
Işık çubukları

Sarf malzemelerinizi, ne zaman ve nerede ihtiyaç duyacağınıza göre sınıflandırmak çok yararlı olabilir. Örnekler:

Yatak Altı Çantası (Under-Bed Bags): Deprem anında hızlı ulaşılabilecek malzemeler.
Go Çantası / Araç Kitleri: 3 günlük tahliye için acil durum eşyaları.
Evde 2 Haftalık Erzak: Su, yiyecek ve temel temizlik malzemeleri.
İş Yeri Malzemeleri: İş yerinde kalmanız gerekirse kullanacağınız ekipman.
Araba Kitleri: Seyir hâlindeyken ihtiyaç duyabileceğiniz malzemeler.

En uygun çanta içeriğini belirlemek için kişisel ihtiyaçlarınızı ve bütçenizi değerlendirin. Gerekli malzemeleri önceden hazır bulundurmak, hem kendinizi hem de ailenizi güvende tutma ve depremin etkisini en aza indirme şansınızı artırır. (Bkz. Resim 7 ve 8)

Finansal ve Fiziksel Güvenlik

adece bu da değil; aynı zamanda finansal kayıpları en aza indirmek için önceden plan yapmalıyız.

Kişisel finansal hazırlık, eski yapıların depreme karşı korunması, hazırlıklı olma bilinci, ev güçlendirme süreçleri, farklı güçlendirme yöntemleri ve ek deprem sigortası gibi önlemler, sadece can güvenliği için değil, ekonomik olarak ayakta kalabilmek için de kritik öneme sahiptir. Bu tedbirler, deprem sonrasındaki zorluklarla başa çıkmak için güçlü stratejiler sunar.

Bazı hazırlık ipuçları nelerdir?

Tehlikeleri tanıyın.
Finansal bilgilerin yanı sıra önemli kişisel, evsel ve tıbbi bilgileri toplayın.
Acil durum tasarruf hesabı oluşturun.
Evde güvenli bir yerde az miktarda nakit bulundurun.
Mülk, sağlık ve hayat sigortası yaptırın.
Bir Kaza İlk Yardım Seti hazırlayın.

Belirli bir yerde meydana gelen bir depremin tehlikesi, şu gibi jeolojik ve sismik parametrelerle belirlenir:

Fay hatları,
Tarihsel sismik aktivite,
Bölgedeki kaya ve toprak türü.

Bir nüfusun veya altyapının deprem hasarına veya yıkımına karşı hassasiyet düzeyi, kırılganlık olarak bilinir.
Bina kodları, inşaat malzemeleri ve acil durum hazırlık stratejileri bu kırılganlığı doğrudan etkileyebilir.

Depreme duyarlı bölgelere insanların, binaların veya diğer varlıkların yerleştirilme miktarı, maruz kalma (exposure) olarak adlandırılır.

Nüfus yoğunluğu,
Kentleşme,
Arazi kullanım modelleri,
belirli bir alandaki genel deprem riskini etkiler. (Bkz. Resim 9)

Bu unsurları tanıyarak ve etkilerini azaltacak yöntemler benimseyerek, depremle ilgili felaket olasılığını azaltmaya yardımcı olabiliriz.

ÖZET

esken sigortası işlemlerini yaptırmayı unutmayınız. Çünkü deprem öncesi ve sonrası savunmasızlık özelliklerini güçlendirmede veya dönüştürmede çok önemli ve faydalıdır. Ayrıca, ek deprem sigortası seçenekleri hazırlamak da büyük önem taşır.

Örneğin, ABD'de depremler tipik ev sahibi veya iş sigortası planlarının kapsamında değildir. Ancak ev sahipleri, kiracılar ve küçük işletme sahipleri için ayrı bir poliçe veya teminat alınabilir.

Bölgenizde deprem sigortası olup olmadığını öğrenmek için mutlaka sigorta uzmanınızla veya devlet sigorta kurumlarıyla (örneğin DASK) iletişime geçiniz.

Ticari deprem sigortası, genellikle bina ve mülk hasarlarını, işletme gelir kaybını kapsar ve %2 ile %20 arasında değişen yüksek muafiyetler içerir. Ancak bu sigortadan yararlanabilmek için binanın temele sabitlenmesi ve belirli iyileştirmelerin yapılmış olması gibi özel şartlar aranabilir.

Diğer Güçlendirme Türleri ve Çözümleri

Hassas Binalar, yanal dirence sahip değildir.
Beton Binalar, güçlü birinci kat dayanımına sahiptir.
Zemin seviyesi zayıf olan binalar, özellikle otopark yapıları gibi, büyük hasara neden olabilir.
Test oluşturma ve 3B modelleme, depreme karşı dirençli yapıların denenmesi ve iyileştirme stratejileri geliştirmek için önemlidir. (Bkz. Resim 10)

SONUÇ: Deprem Kaçınılmaz, Hazırlık Hayat Kurtarır

irkaç hafta önce bu derste, yukarıda anlattığım gibi, gelecekteki felaketlerle başa çıkmada öngörü veya adımlarla ilgili bir şey öğrendim. Çıkarılabilecek sonuç ise, doğal afet riskinin üstesinden gelmek için bilgi sahibi olmamız gerektiğidir.

Tam olarak öngörülemese de, en azından hazırlıklı olabilir veya meydana gelecek felaketlerin riskini azaltabiliriz. Özellikle son zamanlarda dünyada, hem Türkiye'de hem de kendi ülkem Endonezya'da meydana gelen depremlerle ilgili pek çok haber var. Küçük depremlerden büyük depremlere kadar birçok olay yaşanıyor. Dolayısıyla toplum olarak kendimiz ve çevremiz hakkında yüksek düzeyde farkındalığa sahip olmalıyız.

Bildiğimiz gibi, Türkiye ve Endonezya afetlere (özellikle depremlere) açık ülkeler. Endonezya'nın coğrafi konumu, üç büyük tektonik levhanın, yani Hint-Avustralya Levhası, Avrasya ve üst Pasifik Levhası (ateş çemberi) buluşma alanında yer almaktadır (Resim 11). Bu nedenle her durumda farkındalık düzeyini en üst düzeye çıkarmalıyız, çünkü bu, yaşanan hayat üzerinde çok etkilidir.

Birbirimize yardım etmeli ve birlikte rahat ve huzura kavuşmak için birbirimize yardımcı olmalıyız.

Anahtar Kelimeler : Aceh Depremi, Plan, Risk, Jeofizik, Önemli, Afet, Deprem.

Kaynakça :

Resim 1 ve 2 (Sol tarafta, deprem anı ve depremden birkaç yıl sonra; sağ tarafta Aceh Tsunami Müzesi):

2004 yılında Hint Okyanusu’nda meydana gelen büyük deprem ve ardından gelen tsunami, özellikle Endonezya’nın Aceh bölgesinde büyük yıkıma neden oldu. Wikipedia’ya göre bu felaket, 230 binden fazla insanın ölümüne neden oldu. Tsunaminin bıraktığı izleri anlatan ve toplumsal hafızayı canlı tutmayı amaçlayan Aceh Tsunami Müzesi, bugün hâlâ ziyaretçilerini ağırlıyor. Tsunaminin etkileri ve bölgedeki değişimle ilgili görsellerin bir kısmı WowKeren’de yer almaktadır.

Resim 3:

Doğal afetlerde alarm sistemleri hayati önem taşır. Türkiye'de uygulanan dört aşamalı alarm sistemi içinde “Seviye 4”, en yüksek uyarı düzeyidir ve uluslararası yardım çağrısını da içerir (TRT Haber, 2023).

Resim 4 ve 5:

Deprem anında uygulanması gereken temel davranışlar arasında “çök, kapan, tutun” kuralı en çok önerilen yöntemlerden biridir. Bu konudaki temel bilgiler Sabah tarafından derlenmiştir. Ayrıca afet anlarında teknolojik çözümler de devreye girmektedir. Örneğin, CNN Indonesia ve Bahasan.id gibi kaynaklar, acil durumda kullanılması önerilen mobil uygulamaları sıralamaktadır.

Resim 6:

Deprem anında nasıl hareket edilmesi gerektiğine dair basit ve etkili görseller, sosyal medya üzerinden de sıkça paylaşılmaktadır. Örneğin Twitter’daki bu paylaşım, temel güvenlik kurallarını grafikle anlatmaktadır.

Resim 7 ve 8:

Afetlere hazırlıklı olmak, bireysel düzeyde alınacak önlemlerle başlar. Örneğin, Instagram’da paylaşılan bir fotoğraf, acil durum çantasında bulunması gereken malzemeleri göstermektedir. Aynı şekilde University of California, Berkeley sayfasında yer alan bilgiler, “go-bag” (acil durum çantası) hazırlamak isteyenler için rehber niteliğindedir.

Resim 9:

Afet riskinin anlaşılması, sadece tehlikeyi değil; maruziyet, hassasiyet ve kapasite gibi bileşenleri de içerir. PreventionWeb, bu bileşenleri görsel ve kavramsal olarak açıklamaktadır.

Resim 10:

Depreme dayanıklı yapı tasarımı, mühendislik çalışmalarının önemli bir parçasıdır. Ahşap karkaslı yapıların sismik performansını gösteren 3D analiz görselleri ResearchGate’de yayınlanmıştır.

Resim 11:

Deprem kuşaklarının küresel dağılımını anlamak için kullanılan en yaygın görsellerden biri de “Pasifik Ateş Çemberi” haritasıdır. Maps of World tarafından sunulan bu harita, sismik aktivitenin en yoğun yaşandığı alanları çarpıcı bir şekilde göstermektedir.

Pages

DEPREMLERDEN DERS ALMAK